Aandoeningen van het legapparaat komen bij hobby pluimvee regelmatig voor, zoals legnood, ontsteking of tumoren.
Legnood
Legnood is een veel voorkomende aandoening bij leghennen. We spreken van legnood wanneer er al enkele uren zonder succes op een ei wordt geperst. Er zijn een groot aantal oorzaken en meespelende factoren die tot legnood kunnen leiden. Zo zijn oudere dieren of dieren die te zwaar zijn een risicogroep. Maar kan het ook ontstaan door verkeerde voeding, afwijkingen in de eileider zoals een ontsteking of trauma. Vooral voldoende aanbod van Calcium in de voeding en als grit, is een belangrijke preventieve maatregel.
Een hen met legnood perst en kan slomer worden. Ze willen vaak niet eten, kunnen benauwd worden en afwijkende ontlasting produceren. De buikomvang neemt toe en er is een risico op een cloaca die uitstulpt.
Als het ei een harde schaal heeft kan het worden gevoeld bij het lichamelijk onderzoek. Aanvullend kunnen röntgenfoto’s zinvol zijn om het aantal eieren te bepalen wat in de eileider zit. Als het ei nog geen harde schaal heeft is palpatie lastiger en kan een echo soms uitkomst bieden.
De behandeling van legnood moet het liefst zo snel mogelijk gebeuren omdat de klachten snel kunnen verslechteren. Afhankelijk van de situatie kan gekozen worden voor een medicamenteuze behandeling of geprobeerd worden om het ei via de cloaca te verwijderen.
Eiperitonitis
Eiperitonitis is een ontstekingsreactie die ontstaat als dooiermateriaal in de buikholte komt. Dit kan door verschillende oorzaken ontstaan en in de meeste gevallen wordt het dooiermateriaal door het buikvlies geabsorbeerd wat milde reactie zal geven. Als er echter bacteriën in de buikholte zitten dan zullen deze de dooier als voedingsstof gaan gebruiken waardoor er bacteriële infectie bij komt.
De verschijnselen variëren van mild tot levensbedreigend. Vaak zal een hen minder tot niet eten. Zijn er gedragsveranderingen zoals minder activiteit, overmatig op het nest zitten en sloomheid. Daarnaast kan de buik dikker worden door vocht, afwijkende eieren worden gelegd en kan een kip benauwd worden. Met het lichamelijk onderzoek kan soms een diagnose worden gesteld als eieren kunnen worden gevoeld of als vrij vocht in de buik aanwezig is. Aanvullend onderzoek zoals bloedonderzoek of een röntgenfoto kan uitkomst bieden bij de gevallen waarbij de diagnose niet duidelijk is.
Om eiperitonitis te kunnen behandelen is het belangrijk om naar onderliggende oorzaak te zoeken en deze zo mogelijk ook te behandelen. In milde gevallen kan volstaan worden met ondersteuning. Wanneer er een infectie speelt zal deze ook aangepakt moeten worden. In sommige gevallen kan zelf een operatie nodig zijn om bijvoorbeeld afwijkende eieren te verwijderen.
Om recidief te voorkomen in de toekomst moet de eiproductie geremd worden. Dit kan met management maatregelen zoals de kippen in de nacht eerder ophokken om de hoeveelheid licht te beperken; of met hormoonimplantaten. Stress moet ook zo veel mogelijk vermeden worden.
Afwijkende eieren
Eieren kunnen een afwijkende schaalkwaliteit, schaalkleur of vorm. Windeieren is een veelgebruikte term voor eieren met een afwijkende schaalkwaliteit, waarbij de schaal dunner is of ontbreekt.
Afwijkende eieren hebben verschillende oorzaken zoals infectieuze ziektes, voedingsgebreken en managementfactoren. Oudere hennen gaan vaak ook meer afwijkende eieren produceren.
Legt een hen, of meerdere hennen, afwijkende eieren is het belangrijk om de voeding goed te evalueren. Voor het leggen van eieren moet vooral aan de behoefte van calcium, fosfor en vitamine D wordt voldaan. Geef hiervoor naast een goed legkorrel of legmeel ook granen, zaden en groenvoer (groenten, kruiden, fruit, bessen). En zorg voor de aanwezigheid van grit en maagkiezel. Daarnaast is het belangrijk om goed naar de huisvesting te kijken. Krijgen de kippen voldoende licht, zitten ze niet in de volle zon als het warm is, geen tocht in het nachthok, voldoende ruimte om stress en pikken te voorkomen? Zijn de voeding en management op orde dan kan getest worden op infectieuze oorzaken die mogelijk tot afwijkende eieren kunnen leiden (zoals Egg Drop Syndrome) maar dit kan soms lastig aan te tonen zijn.